Ташқи ишлар вазирлиги буни “хорижда оғир аҳволда қолган ўзбекистонликлар учун ташкил этилганини” билан тушунтирди. АҚШ матбуотидаги хабарлараг кўра, 131 нафар ноқонуний муҳожир ўтирган учоқ 30 апрель куни Ўзбекистонга парвоз қилган. Уларнинг орасида Қирғизистон ва Қозоғистон фуқаролари ҳам бор.
Ташқи ишлар вазирлиги матбуот котиби Аҳрор Бурхонов буни Ўзбекистон билан АҚШнинг миграция сиёсати ва фуқароларни репатриация қилиш соҳасида ҳамкорлиги эканини маълум қилди. У депортация қилинганларнинг қанчаси Ўзбекистон фуқаролари экани ҳақида маълумот бермаган. Аммо Газета.уз нашри ТИВ матбуот хизматига таяниб уларнинг сони 100 дан ортиқ эканини ёзди.
“Мазкур репатриация ташаббуси хорижда оғир вазиятга тушиб қолган Ўзбекистон фуқароларининг ҳуқуқларини таъминлашга қаратилган бўлиб, халқаро меъёрлар, мажбуриятлар ва инсон ҳуқуқлари доирасида амалга оширилади. Гап виза талабларини бузган ёки АҚШда қонуний қолиш муддати тугаган фуқаролар ҳақида бормоқда. Репатриация жараёни инсонпарварлик ва ҳуқуқий тамойиллар асосида ташкил этилиб, фуқароларнинг муносиб ва хавфсиз қайтишини таъминлайди” - деб ёзди Бурхонов Телеграм-каналида.
АҚШ президенти Дональд Трамп ноқонуний миграцияга қарши кураш эълон қилган. Шу йил январдан бери турли шаҳарларда мигрантларга қарши рейдлар ўтказилган, минглаб муҳожир қўлга олинган. Вашингтоннинг миграцияга қарши сиёсатига қарши намойишлар, пикетлар ўтган.
“Юзага келган вазиятда АҚШ Шавкат Мирзиёев раҳбарлигидаги ҳукумат билан биргаликда масъулиятни бўлишади. Иккала томон ҳам АҚШдан чиқариб юборилган ўзбек фуқароларининг тақдири ҳақида, айниқса, вояга етмаганлар ва ногиронлиги бор шахсларга нисбатан вазият юзасидан жамоатчиликни хабардор қилиш мажбуриятига эга. Ҳозирги ҳолатда ушбу жараён очиқ ва шаффоф бўлмаётгани сабабли, жабр кўрган шахсларга нисбатан хавотир фақат ортиб бормоқда” - дейди Озодлик билан суҳбатда Марказий Осиё инсон ҳуқуқлари ташкилоти раҳбари Надежда Атаева.
Аввалроқ Озодлик АҚШда яшаётган 975 нафар ўзбекистонлик ноқонуний мигрант сифатида бадарға қилиниши мумкинлиги ҳақида хабар берган. Нью-Йоркда нолегал яшаган ўзбеклардан бири Озодлик билан суҳбатда молиявий қийинчиликлар туфайли қонуний ҳужжатларни олиш мураккаблигини айтган эди.
"Бир йил ичида адвокат ёллаб, ҳужжатларни тегишли идораларга топширишга ҳуқуқимиз бор. Лекин маълум сабабларга кўра, уни қила олмаганлар бор. Ёки иш топа олмайди, ёки адвокатга тўлашга пули йўқ. Адвокатга ҳам озгина пул тўланмайди. Ана шундай ҳамюртларимиз депортация бўладиганларнинг биринчи қаторида турибмиз" - деган ўзини Мадина деб таништирган самарқандлик мигрант.
Washington Post газетаси Трамп маъмурияти бир йил ичида АҚШдан 1 миллионгача муҳожирни депортация қилишни режалаштираётгани ҳақида ёзган. Бу мақсадга эришиш учун расмийлар камида 30 та учинчи давлат билан депортация қилинганларни қабул қилиш бўйича музокаралар олиб бормоқда.
Шу боис Нью-Йорк-Тошкент чартер рейси Ўзбекистон тарафининг ташаббуси эмас, балки АҚШнинг ноқонуний миграцияга қарши кураш сиёсати билан амалга оширилаётган бўлиши мумкинлиги ҳақида тахминлар бор.
Жорий йил апрелда Ўзбекистоннинг Вашингтондаги элчихонаси ва Нью-Йоркдаги Бош консулхонаси АҚШ расмийларидан мамлакатда миграция тартибини бузгани учун бошқа давлатларга депортация қилиниши мумкин бўлган ўзбекистонликлар ҳақида маълумот беришни сўраб мурожаат қилган.
Дональд Трамп 15 апрель куни Fox Noticia телеканалида ноқонуний муҳожирлар учун янги дастур ишга туширилишини айтган. Унинг таъкилашича, ушбу дастур орқали ўлкадан чиқиб кетганларда кейин яна қонуний йўл билан АҚШга кириш имконияти бўлади. Аввалроқ CBP One иловаси орқали ҳужжатлари жойида эмас мигрантларга АҚШдан чиқиб кетишни талаб қилган хатлар кела бошлаган.
Ўтган ой The New York Times газетаси АҚШдаги икки юздан зиёд ҳиндистонлик ва марказий осиёлик ноқонуний мигрант Коста Рика Республикасига йўлланиши ҳақида ёзган.
Нашр ўз мақоласида Коста Рика ҳукумати 200 нафар ноқонуний муҳожирни ўз мамлакатига қайтаришда Вашингтон билан ҳамкорлик қилишга розилик билдиргани, шу тариқа бу ўлка ноқонуний муҳожирларнинг ўз мамлакатларига етиб боришида кўприк вазифасини ўташини урғулаган.
Маълумотларга кўра, 2023 йил сентябридан 2024 йил сентябригача Қўшма Штатлардан Ўзбекистонга 572 киши депортация қилинган.
Ҳуқуқбон Надежда Атаева бунинг оқибати ташвишли бўлиши мумкинлигини огоҳлантирмоқда:
“АҚШдан ўзбекистонлик фуқароларнинг навбатдаги оммавий депортацияси барқарор тенденцияга айланмоқда ва жиддий хавотирларга сабаб бўлмоқда. Чунки Ўзбекистон махсус хизматларининг “қора рўйхатлари” ҳар гал шундай мажбурий депортациялардан сўнг кенгайиб бормоқда. Ҳуқуқ фаолларининг ташвиши шундаки, аввалроқ қайтарилганлар тақдири бўйича жамоатчилик ҳеч қандай ахборотга эга эмас. Улар билан нима бўлди? Улар қамоқдами, назорат остидами? Ўзбекистон ҳукуматининг уларга нисбатан назорат юритишда қайси расмий асосларга таянаётгани ҳам очиқ эмас”.
АҚШ Аҳолини рўйхатдан ўтказиш бюросининг 2024 йилдаги ҳисоботига кўра, Қўшма Штатларда 62 мингдан зиёд ўзбекистонлик яшайди. Улардан икки мингдан ортиғи АҚШ ватандошлигини олган. Айримлари Озодлик билан суҳбатда, Ўзбекистондаги бор-будини сотиб, яхши ҳаёт излаб Америкага кетганликлари ҳақида гапириб беришган.
Ўзбекистон Green Card ютуқлари бўйича ҳам етакчи 10 давлат қаторига кирган. Ҳар йили икки миллиондан ортиқ Ўзбекистон фуқароси Америкада яшаш ҳуқуқини берувчи грин-карта лотереяси ўйинида қатнашади. Ўзбеклар энг кўп яшайдиган шаҳарлар Нью Йорк, Сан Антонио, Хюстон, Чикаго, Филадельфия экани айтилади.
Форум