АҚШ махсус элчиси Стив Виткофф 2025 йил 6 август куни Кремлда Россия Президенти Владимир Путин билан учрашди. Бу учрашув АҚШ президенти томонидан Москвага Украинага қарши уруши тўхтатилиши учун белгиланган муддатдан атиги икки кун олдин бўлиб ўтди, акс ҳолда Россия қўшимча санкцияларга дуч келиши мумкин эди.
Виткофф Москвага етиб келганида Россиянинг инвестициялар бўйича вакили ва суверен мулк фонди раҳбари Кирилл Дмитриев уни кутиб олди. Россия давлат ахборот агентлиги ТАСС тарқатган видеожойлаштиришда улар Кремлдан ташқари паркда юриб кетиши акс этган.
Кремл кейинроқ, Путин Виткофф билан учрашганини маълум қилди.
АҚШ президенти Дональд Трамп Россияга тарифлар ва Россия нефтини импорт қилишда давом этаётган мамлакатларга, жумладан энг йирик харидорлар — Хитой ва Ҳиндистонга иккинчи даражали санкциялар қўллаш билан таҳдид қилганига қарамасдан, Путин 2022 йил февральда Украинага тўлиқ ҳужумни бошлаганидан кейин урушни тўхтатиши кутилмайди.
Виткофф Москвага етиб келишидан бир неча соат олдин, Украина Президенти Владимир Зеленский “Руслар ҳозир ҳужумларини кучайтирмоқчи” эканлигини билдирган.
“Москва учун жаҳон ҳамда АҚШ босими, урушни давом эттириш учун қўйиладиган қатъий санкциялар таҳдиди ҳис қилиниши жуда муҳим,” — деди Зеленский X’да.
2025 йил 6 август куни эрталаб Россия ҳаво ҳужумлари Украинадаги Запорожье вилоятининг бир нечта ҳудудларини, жумладан дам олиш марказини ҳам урган. Бу ҳужумларда икки киши ҳалок бўлган ва 12 киши жароҳат олган, тўрт нафари болалар.
Трампнинг Путиндан тобора ҳафсаласи пир бўлаётгани сабабли, у ўтган ҳафта “санкциялар бўлади, аммо улар улардан қочишни яхши биладилар,” деб айтган.
У Ҳиндистоннинг Россия нефтини харид қилишига нисбатан “тарифларни сезиларли даражада оширишни” режалаштирган, аммо Хитойга оид ҳеч қандай аниқ сўз айтмаган.
3 августда Трампдан Виткоффнинг Москвага олиб борадиган хабарлари ва Россия санкциялардан қочиш учун нималар қила олишини сўраганларида президент шундай жавоб берган: “Ҳа, одамлар ўлмаслик учун келишувга эришсинлар.”
Кремл бу ташриф ҳақида кам маълумот берган. Путиннинг матбуот котиби Дмитрий Песков 4 августда журналистларга шундай деган: “Биз ҳар доим Виткоффни Москвода кўришдан мамнунмиз… Бундай контактларни муҳим, мазмунли ва фойдали деб биламиз.”
Трамп апрель ойида 30 кунлик тўлиқ, узайтирилиши мумкин бўлган тўқнашувни таклиф қилган ва Украина буни қабул қилган, аммо Россия бу ғояни деярли рад этган, у тинчликни хоҳлайди, аммо Киев ва Ғарбда кўпчилик тарафдорлари маъқул кўрмайдиган бир қатор шартлар қўйган.
Украинанинг нейтраллиги ва ҳарбий кучларига қатъий чекловлардан ташқари, Путин Россия қисман назорат қилаётган ва ўзини ҳақли деб даъво қилаётган тўрт ҳудудни — Донецк, Луганск, Запорожье ва Херсонни Россияга топширишни талаб қилган.
Кўпчилик таҳлилчиларнинг айтишича, Россия кучлари фронтдаги позицияларда сезиларли ютуқларга эришганига қарамасдан, катта зарарга сабаб бўлгани учун Путин бу ҳудудларни тўлиқ эгаллаб олгандан сўнг асосий музокараларни бошламоқчи.
Россиянинг яқин кунларда урушни тўхтатади ёки тугатади, деб кутилса-да, таҳлилчилар Кремл Виткофф ташрифидан санкциялар таҳдидини юмшатиш ёки кечиктириш учун фойдаланиши мумкинлигини айтишмоқда. Bloomberg News номаълум манбаларга таяниб хабар қилишича, Москва ҳаво ҳужумларини дрон ва ракеталар билан тўхтатишни ҳам ўз ичига оладиган имконли имтиёзлар устида ўйлаётган.
Украин сиёсий таҳлилчиси Олег Саакян 6 августда Current Time’га шундай айтган: “Россия учун ҳозирги кунда Трампнинг муддатини кечиктириши мумкин бўлган маълум ташаббусларни топиш жуда муҳим. Шунингдек, ‘салями тактикаси’ни қўллаб, барча нарсани жуда ингичка бўлакларга бўлиб, Трампга вақт-вақти билан кичик ғалабалар тақдим қилиш.”
“Фақатгина савол, Трамп бу тузокка тушишга тайёрми ёки йўқми,” — деди у.
Май ойидан бери Истанбулда ўтказилган уч турли Россия-Украина музокаралари қўлга олинган келишувлар – қамоқхоналарни алмашиш бўйича келишувлар бор, лекин тинчликка эришиш йўлида ҳеч қандай сезиларли олғавчилик йўқ, ва томонларнинг позициялари ҳали ҳам узоқ.
Трамп 14 июлда Путинга уруши тугатиши учун 50 кун беришини эълон қилган, акс ҳолда Россия нефти ва бошқа экспортларга қаратилган қаттиқ тарифларга дуч келади, аммо кейин муддатни 8 августга кўчирган.
Бу қарор Украинадаги фуқаролар учун ҳалокатли ҳафта билан тўғри келган, жумладан 31 июлда Киевга 300 дан зиёд дронлар билан бўлган ҳужумда камида 31 киши ҳалок бўлган. Украина кучлари ҳам Россия инфратузилмасига ҳужумларни кучайтирган.
Трамп АҚШ Россия нефтини харид қилаётган мамлакатларга 100 фоизли тариф қўйиши мумкинлигини таъкидлаган, лекин Виткоффнинг сўнгги саъй-ҳаракатлари самара бермаса, аниқ нима бўлиши номаълум.
5 августда Трамп элчининг учрашувлари натижасини кутишини ва ундан сўнг чора кўришини билдирган: “Кўрамиз-ку нима бўлишини. Шунда қарор қабул қиламиз.”
Кўпчилик таҳлилчиларнинг айтишича, Хитойга нисбатан Россия нефти хариди бўйича таҳдид қилиш Трамп учун акс таъсир бериши мумкин, чунки Пекин харидни тўхтатади деб тасаввур қилиш қийин, ва иккинчи даражали санкциялар нефть нархларини кўтариши мумкин.
Сиёсий таҳлилчи ва Праганинг Чарльз университети илмий ходими Александр Морозов шундай деган: “Хавфларга қарамай, Вашингтон Путин Хитой Бош вазири Си Цзиньпин билан ой охирида учрашишигача қарор қабул қилишни хоҳлайди, шунда қарор Пекинда ҳам маълум бўлади.”
“Бундан ташқари, Вашингтон учун 31 октябрдаги АТЭС саммитига Хитой билан савдо ва Россия-Украина уруши бўйича келишувлар билан келишган ҳолда бориш жуда муҳим,” — деди у.
Ҳужумлар кучайиши ва келишув муддати яқинлашиши билан Трамп ядро сувости кемаларини “тегишли ҳудудларга” жойлаштирганини ҳам билдирган.
Трамп 1 августда ядро субмариналарини “Россияга яқинлаштиришга” қарор қилганини айтди, буни у Россиянинг собиқ президенти Дмитрий Медведевнинг “жуда провокацион баёнотлари” билан изоҳлаган.
