Қозоғистон жанубидаги Сайрам туманининг Қорамурт қишлоғида ўтган ой маҳаллий ўзбек ва қозоқлар ўртасида юзага чиққан оммавий муштлашувдан сўнг вазият нисбатан тинчиган бўлса-да¸ полиция мазкур ҳудудни кечаю кундуз назорат қилиб турибди.
Айни пайтда¸ миллий жамоалар ўртасидаги кескинликни хаспўшлаш эмас¸ балки улар сабабларини муҳокама қилиш мақсадида Қозоғистон халқлари бирлиги жамияти деб номланган ноҳукумат гуруҳи таъсис қилинди.
Ўзбек ва қозоқ журналистлари¸ зиëли ва тадбиркорларидан жамланган Қозоғистон халқлари бирлиги жамияти¸ таъсисчилардан бири Айдарбек Қидирнек улунинг Озодликка айтишича¸ миллий низога элтиши мумкин англашилмовчилик ва ҳиссиëтларни ўзаро мулоқот йўли билан тарқатишни мақсад қилган:
- Миллий тотувликнинг ечими агитация¸ тушунтиришдир. Болаларга 10-15 та ëмонни деб икки халқни бир-бирига қайраш ëмонлигини айтишимиз керак. Бунақалар ҳамма халқда ҳам бор. Интернетга чиқариб¸ масалани кўпиртиришнинг кераги йўқ. Ҳозир ҳокимият ҳам¸ полиция ҳам¸ биз ҳам қаттиқ ишлаяпмиз. Матбуот¸ телевидение орқали бу ҳақда гапираяпмиз. Бизда Ўш-Ўзган воқеалари юзага чиқишига йўл қўймаймиз¸ дейди қозоқ фаоли.
Жанубий Қозоғистондаги ўзбек ва қозоқ ëшлари ўртасида сурункали тарзда юзага чиқиб келаëтган жанжалларга¸ “шўх-шумтака” болаларнинг ножўя қилиғи деб қараб¸ бу воқеаларни хаспўшлаш билан бу кескинликни туғдираëтган омиллар йўқ бўлиб қолмайди¸ дейди Жанубий Қозоғистондаги ўзбек профессори, янги жамият таъсисчиларидан бири Ботир Норбоев:
- Қорамуртдан олдин ҳам бундай воқеалар бўлган. Бу ерда бунақа воқеаларни “миллий низо” дейишмайди. Жанжалкаш болалар чиқиб қолиб¸ шундай бўпти¸ дейишади. Шунақа тўполонлардан кейин ўзбеклар томонидан чоллар¸ қозоқлардан оқсоқоллар тўпланади¸ ҳокимиятдан одам келади-да¸ буни кенгайтирмайлик¸ нотўғри бўлган¸ лекин ўтган ишга салавот¸ деган қабилда гапириб¸ ўзаро қўл беришади. Икки томон ҳам ҳар гал қўл бераверади. Яна қанчадир вақт ўтиб¸ олдин Қорабулоқда бўлган бўлса¸ энди Қизилқишлоқда айни воқеа такрорланади. Уруш чиқади¸ икки томондан ҳам аëқ-қўли¸ бурни синганлар бўлади¸ ҳатто қурбонлар бўлади. Яна шу халқ дипломатияси йўли билан ҳамма иш босди-босди қилинади¸ овоза қилишдан чўчишади¸ дейди ўзбек фаоли Озодлик билан суҳбатда.
Август ойи охирида Қорамурт қишлоғида юзага чиққан жанжал ҳам қарийб шундай хотима топган. Айрим норасмий манбаларга кўра¸ Қорамурт воқеаларидан сўнг Қозоғистон полицияси асосан ўзбек йигитларни ушлаб¸ уларга босим қилмоқда. Республика Бош прокуратурасидан борган махсус гуруҳ¸ Қорамурт воқеалари айбдорлари ўрнига¸ бу ҳақда ахборот тарқатганларни қидирмоқда. Мухолифатдаги Ўзбекистон Халқ ҳаракати манбалари таъкидича¸ бу иш юзасидан 200 га яқин ўзбек ушлаб кетилиб¸ улардан 20 таси ҳибсга олинган.
Озодлик бу маълумотни расмий манбалардан тасдиқлашга муваффақ бўлмади – Сайрам туман Ички ишлар бўлими расмийси бу ҳақда маълумот беришни истамади. Бу масала ҳақида фақат бошлиқ гапириши мумкинлигини таъкидлаган полиция ходими¸ бошлиқнинг хизмат жойида йўқлигини билдирди.
Қорамуртдаги Озодлик манбасининг шахси ошкор қилинмаслиги шарти билан айтишича¸ полиция қишлоқ аҳлини сўроқ-савол қилишни ҳали ҳам давом эттирмоқда:
- Вазият тинчиди¸ аммо ҳаммани бир-бир сўроқ қилаяпти. Лекин сўроқдан кейин деярли ҳаммани чиқаришаяпти. Охрана 24 соат турибди. Сигарет чекканни ҳам¸ писта чаққанни ҳам¸ ўтганниям¸ кетганниям сўраб-суриштираяпти¸ дейди қорамуртлик суҳбатдош.
Қозоғистон халқлари бирлиги жамияти фаоли Ботир Норбоев икки миллий жамоа ўртасига низо солишга уринаëтган бош айбдорлар жазоланмагунча¸ миллий ҳиссиëтларни конструктив йўлга солиш қийин бўлишини таъкидлайди:
- Ўзбек ва қозоқ ëшлари ўртасида жанжал чиққанда¸ унга керосин сепиб¸ миллий низо деб кўпиртиришнинг кераги йўқ. Айни пайтда¸ бундай кескинлик ва тўполонларга сабаб бўлаëтган омилларни хаспўшлаш¸ бекитиш ҳам фойда бермайди. Жамиятимиз бу муаммоларни ëпти-ëпти қилиш эмас¸ улар олдини олиш учун¸ илдизлар ҳақида очиқ гапиришни ўз олдига вазифа қилди¸ дейди эндигина фаолият бошлаëтган жамият фаоли¸ профессор Ботир Норбоев.